De juridische uitdagingen van Google Glass

Zelden heeft een technologische vernieuwing zoveel (juridische) controverse losgeweekt nog voor ze op de markt kwam als Google Glass over de voorbije maanden.

De jongste telg in de Google familie kan binnen afzienbare tijd voor een kleine revolutie zorgen in de manier waarop wij naar de dingen kijken.  Dankzij de nieuwe Google bril met camera, internet, facial recognition en andere snufjes, staan we zeer dicht bij een Jordi LaForge-achtige leefwereld, waarin de werkelijkheid om ons heen verrijkt wordt met voor ons nuttige informatie.

Gelijktijdig doet het idee van een massa mensen die allemaal rondlopen met een bril die anderen constant filmt, identificeert, classificeert en die ook nog eens de kracht heeft om die info te delen op internet en op te slaan voor later gebruik vanuit juridische hoek heel wat wenkbrauwen fronsen.  De impact die een en ander kan hebben op ons privéleven en op ons recht om dat privéleven af te schermen voor de buitenwereld is immers erg groot.

Privacy

Een van de eerste en meest voor de hand liggende issues met Google Glass is (het gebrek aan) compatibiliteit ervan met de privacywetgeving en meer bepaald de Wet op de bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens.  Deze wet regelt uw en mijn privacy op het vlak van de gegevens die door bedrijven over ons bewaard en verwerkt worden.

De basisregel voor de bescherming van je privacy is simpel: niemand mag je persoonsgegevens verwerken zonder je voorafgaande expliciete en vrije toestemming.  Bovendien moet je vooraf duidelijk geïnformeerd worden over de identiteit van de persoon die je gegevens bijhoudt of verwerkt en van uw rechten op inzage, correctie en verwijdering.

Met persoonsgegevens bedoelt de wet alle gegevens aan de hand waarvan een mens geïdentificeerd kan worden.  Het gaat dan om zowel naam, adres, telefoonnummer of e-mail als om bijvoorbeeld iemands beeltenis.  Met andere woorden: iemand filmen om die beelden daarna bij te houden of te verwerken mag niet zonder voorafgaande toestemming van de persoon in kwestie, behalve in een aantal door de wet voorziene uitzonderingen (het bijhouden van persoonsgegevens voor privégebruik, bijvoorbeeld in een lijst met Outlook-contacten mag bijvoorbeeld wel).

Het probleem met Google Glass ligt voor de hand.  De bril filmt niet alleen onopvallend datgene waarnaar de drager kijkt, maar stelt de drager ook in de mogelijkheid om die beelden op internet te posten, op te slaan, etc…  Bovendien lijkt Glass met de facial recognition die aangekondigd wordt, beelden van personen actief te kunnen koppelen aan reeds op internet beschikbare informatie.  Anders gezegd: dankzij de facial recognition van Googel Glass zal de bril mensen voor jou herkennen en je informatie meegeven over de persoon die voor je staat en dat vereist vanzelfsprekend het verzamelen en verwerken van persoonsgegevens.  Zowel Google als de gebruiker zullen daarbij zeer voorzichtig te werk moeten gaan als ze willen vermijden dat er inbreuken op de privacywetgeving gemaakt worden.

Portretrecht

Daarnaast stelt zich een evident probleem van portretrecht: iedereen heeft het recht om zelf te bepalen of zijn beeltenis al dan niet mag vastgelegd worden op foto of film;  Dat recht is weliswaar evolutief en moet altijd in de concrete context van een situatie gezien worden, maar het gewoon naast je neerleggen kan natuurlijk niet zomaar.  Eenvoudig samengevat en enigszins kort door de bocht: wie zich in een publieke ruimte bevindt kan zich niet verzetten tegen het feit dat hij daar gefilmd wordt, voor zover het tenminste in de eerste plaats de ruimte is die gefilmd wordt (voorbeeld: als de weide van Werchter gefilmd wordt, moet je aanvaarden dat je daarbij herkenbaar in beeld komt als je daar rondloopt).  Als het echter gaat om beelden van jou in het specifiek, bijvoorbeeld bij een etentje met z’n twee (en dat is toch wat Google Glass in veel omstandigheden mogelijk zal maken), is wel degelijk je voorafgaand akkoord vereist voordat iemand je kan of mag filmen.

Het probleem met Google Glass is nu precies dat de grenzen van die voorafgaande en vrij toestemming dreigen te vervagen.  Als iemand een camera uit zijn zak haalt, weet je immers wel wat er gaat gebeuren en kan je altijd nog zeggen dat je liever niet gefilmd wordt.  Bij Google Glass lijkt dat minder evident.  Google kondigt weliswaar aan dat een lampje zal verraden dat er gefilmd wordt, maar de vraag is nog maar hoeveel mensen de gevolgen van dat brandende lampje correct kunnen inschatten (en hoe lang het duurt voor een getweakte versie zonder lampje de ronde zal doen).

Ook hier lijkt Google Glass dus voor een (r)evolutie te kunnen gaan zorgen in de manier waarop we naar persoonlijkheidsrechten kijken en zal de samenleving ingevolge deze en andere technologische vernieuwingen op een zeker ogenblik op zoek moeten naar een nieuw evenwicht tussen bescherming van het individu en zijn privacy enerzijds en de vrijheid van verzameling en verwerking van informatie anderzijds.

Profiling en data mining

Een derde opvallend gevolg van het gebruik van Google Glass is dat niet enkel de privacy van mensen rondom je aangetast wordt wanneer je zo’n bril draagt, maar dat ook je eigen leven nog weinig geheimen zal kennen voor adverteerders en reclamemensen.

Data mining en profiling zijn al een tijdje hot topic in de reclamewereld.  Met de komst van Big Data zien marketeers een oneindige bron van informatie over consumenten voor zich en dat is goud waard in de reclamewereld, want hoe beter je weet wie de consument is en wat hij doet, hoe meer je kan inspelen op zijn gedrag en zijn behoeften.

Google Glass brengt die gegevensverzameling op grote schaal nu naar the next level.  De bril bezorgt Google (en de bedrijven waar Google zaken mee doet) immers een schat aan informatie over de gebruiker van de Google Glass.  Google weet precies waar die persoon geweest is, wat hij gekocht heeft, met wie hij gesproken heeft, wat hij daarbij gezegd heeft, zelfs van welke smaak roomijs hij het meest houdt en welk type dames (of heren) hij nakijkt op straat…

Ook hier gelden privacywetten die ervoor zorgen dat zulke data niet zonder je voorafgaande toestemming mag verzameld worden, maar opnieuw stelt Google Glass dat alles in een geheel nieuw daglicht.  Nog nooit kon zo vergaand en in detail een profiel van iemand opgebouwd worden als nu met Google Glass wel zal kunnen.

Veiligheid

En dat brengt ons bij het laatste topic: veiligheid.  Laten we aannemen dat Google zelf het niet slecht voorheeft met zijn gebruikers en de verzamelde data correct zal behandelen.  Het verhaal verandert plots als we ons inbeelden dat iemand zich toegang zou kunnen verschaffen tot alle data die je met je Google Glass verzamelde.  Op slag zijn alle toegangscodes, bankkaartgegevens, persoonlijke data, … die je ooit gebruikt hebt terwijl je je Google Glass droeg een open boekje voor malafide hackers.

Opnieuw kan je zeggen dat hier weinig nieuws onder de zon is: ook nu al kan je computer gehackt worden en kunnen je codes gestolen worden.  Maar nog nooit eerder was de impact zo groot en de band met je fysieke leven zo intens als met Google Glass.

Conclusie? Ons lijkt het dan ook dat Google Glass vanuit technologisch oogpunt een verbluffend staaltje van vernieuwing is, maar vanuit juridisch oogpunt vraagt dit nieuwe snufje de nodige (preventieve) aandacht van de bevoegde overheden om ervoor te zorgen dat een gans arsenaal van moeizaam opgebouwde wetten ter bescherming van het privéleven niet op korte tijd voorbijgesneld worden door de werkelijkheid.